Wat is hypnose nou eigenlijk?

Deze aandacht is ook nog op een andere manier vergelijkbaar: op het moment dat je helemaal verdiept bent in die film, sportwedstrijd of dat boek, ben je de wereld om je heen even helemaal vergeten. Je zit er als het ware helemaal in, maar op het moment dat iets of iemand in de kamer je aandacht vraagt kun je daar naar overschakelen.
Op dezelfde manier werkt ook hypnose; je bent even helemaal verdiept in jezelf, maar als iets of iemand in je omgeving je aandacht vraagt, kun je overschakelen.
Daarom is hypnotherapie ook niet eng: net als bij het lezen of het kijken naar een film heb je je volle aandacht er weer bij als dat nodig is. Je hoeft dan ook niet bang te zijn dat je allerlei gekke dingen gaat doen in trance: je doet niets wat je zelf niet wil. Er zijn verschillende vormen van trance en dat heeft voornamelijk te maken met de diepte van de trance. De lichtste vorm van trance is die van de zelfhypnose.
De diepte van de trance of hypnose die ik in mijn werk gebruik varieert per sessie, per cliënt en zelfs tijdens de sessie. Ik besteed namelijk geen enkele tijd en aandacht aan het tot stand brengen van een andere bewustzijnstoestand. De reden hiervoor is dat met de juiste vraagstelling en het richten van de aandacht op het thema waar iemand aan wil werken er ‘vanzelf’ een andere bewustzijnstoestand ontstaat. Deze is niet zo diep als de leek vaak veronderstelt om de eenvoudige reden dat cliënt en therapeut tijdens de sessie met elkaar in contact moeten blijven. De cliënt kan zich achteraf dan ook alles herinneren en kan op elk moment van de sessie de ogen open doen als hij of zij dat wil.

Hypnose: feiten en misverstandenRondom hypnose bestaan veel misverstanden en onjuiste vooroordelen. De meeste daarvan komen voort uit ‘hypnose shows’, waarbij mensen aan de wil van de hypnotiseur lijken overgeleverd. Hij gebruikt deze technieken om mensen te vermaken en is dan ook zeer goed in het uitkiezen van mensen, die het makkelijkst te beïnvloeden zijn en bereid zijn om aan zijn act mee te werken. Dergelijke toneel hypnose heeft niets te maken met de hypnose zoals die wordt toegepast in hypnotherapie.

Het woord hypnose is afkomstig van het Griekse woord ‘hypnos’, dat slaap betekent. Hypnose is echter geen slaap: in trance blijft men bewust en alert. Het is een toestand van diepe ontspanning en concentratie, die eerder raakvlakken heeft met yoga en meditatie. Men krijgt extra controle over zichzelf, in plaats van controle te verliezen. Ieder gewenst moment kan men zelf uit de trance komen en terug keren naar het normale bewustzijn. Niemand hoeft dus bang te zijn niet meer uit een hypnose te kunnen komen.

Voor therapie is het belangrijk dat de trance niet té diep is omdat je de hele trance door in staat moet zijn om met mij te communiceren.
Een hypnotiseur kan niemand onvrijwillig hypnotiseren. Hypnose kan alleen ontstaan vanuit een vrijwillige samenwerking. Hypnose is daarom in zekere zin altijd een vorm van zelfhypnose. Iedereen die dat wil kan een bepaald niveau van trance bereiken.
Hypnotherapie doe je met z’n tweeën, in samenwerking; als iemand eigenlijk niet wil, gebeurt er niets.
Het geweten blijft altijd functioneren, men zal óók onder hypnose nooit iets doen wat niet met het geweten overeenstemt.

Hoe werkt hypnose bij pijnbestrijding?Hypnose helpt soms beter bij pijn dan bepaalde pijnstillers. Hypnose is veiliger omdat er geen bijwerkingen bij zijn en hypnose is niet verslavend. Hypnose kan de aanmaak van endorfine, de lichaamseigen pijnstiller, stimuleren. Dat proces hangt samen met ontspanning, trance en bepaalde suggesties waardoor deze stof aangemaakt of opgestart wordt. Bepaalde pijnen die aan stress reacties gerelateerd zijn, zijn met ontspanning en suggesties te veranderen. Het is mogelijk om met hypnose gecontroleerd te dissociëren. De hypnotherapeut zal de cliënt een zelfhypnose techniek aanleren waarmee de cliënt ook buiten het bereik van de therapeut de pijn kan bestrijden of verminderen. Voor dat doel zijn er suggestie technieken die de pijn kunnen verschuiven, vervangen, verzwakken, zichtbaar maken en dan laten verdwijnen mogelijk.

Psychologische gevolgen van endometrioseDuidelijk is dat chronische pijn en vermoeidheid effect hebben op iemands persoonlijkheid. Het actief aanpakken van problemen is verminderd, de neiging naar het zoeken van geruststellende gedachten is verhoogd. Angstgevoelens worden waarschijnlijk gevoed door het gevoel geen controle te hebben over de pijn en angst voor de mogelijke gevolgen van de endometriose.
Vanwege de pijn wordt zoveel mogelijk inspanning vermeden. Dit maakt de patiënt afhankelijk van anderen en dit gaat gepaard met gevoelens van hulpeloosheid en schuldgevoel. Begrip en sociale steun zijn belangrijk. Vaak kan de omgeving echter een pijnlijk syndroom zonder goed zichtbare afwijkingen of handicaps niet begrijpen. Sommige endometriose patiënten voelen zich geïsoleerd.

HypnotherapieHypnotherapie kan een belangrijke rol vervullen bij het leren omgaan met de pijnbeleving en de pijn. De patiënt wordt gestimuleerd uit een afhankelijke en hulpeloze houding te stappen en het heft van het eigen leven weer zelf in handen te nemen. Op die manier verkrijgt men weer controle over de ontstane problemen. 
In de behandeling kies ik zelf voor een combinatie van een praktische en een therapeutische benadering, waarbij de eerste stap is: het formuleren van een duidelijk doel. Meestal is het doel: kunnen omgaan met spanning en pijn, weer grip hebben op het eigen leven of een acceptabele kwaliteit van het leven. Kortom, de cliënt streeft ernaar iemand te worden die endometriose heeft en die niet langer haar ziekte hoeft te zijn.

Inzicht in pijnDe volgende stap in de behandeling is een praktische. Door middel van het bijhouden van een pijndagboek verkrijgt de cliënt inzicht in waardoor en op welk moment van de dag pijn ervaren wordt. Tevens biedt het dagboek de mogelijkheid weer grip te krijgen op de eigen situatie.
Inzicht helpt de cliënt anders om te gaan met gedachten en bezigheden. Door uit te gaan van wat iemand wel kan, een betere spreiding van werkzaamheden, meer tussentijdse pauzes en ontspanningsoefeningen, komt een verandering in leefwijze tot stand die als positief ervaren wordt. Deze praktische manier van werken blijkt veel mensen aan te spreken. De cliënt leert de grenzen van de lichamelijke beperkingen kennen en verleggen. Er blijken mogelijkheden te zijn die voorheen niet gezien werden.
De invloed van het denken op de pijnbeleving en de kwaliteit van het leven en het aanbrengen van veranderingen daarin, komen uitvoerig aan de orde tijdens de therapeutische sessies.

Leren ontspannenLeren ontspannen vormt een belangrijk element bij de verandering in leefwijze.
Tijdens de eerste sessie leer ik de cliënt een ontspanningsoefening.
Reeds aanwezige pijn wordt door ontspanning verminderd en overbodige pijn kan voorkomen worden.
Spanning heeft niet alleen invloed op de spieren. De ademhaling wordt door stress en spanning versneld en oppervlakkig. Met een ademhalingsoefening leert de cliënt de ademhaling te verdiepen. De aandacht wordt gericht op de ademhaling, zoals die op dat moment is. Het komt nog wel eens voor dat de buik niet mee beweegt; er is sprake van een oppervlakkige borstademhaling. Geoefend wordt met een diepe buikademhaling.
Tot slot wordt een combinatie van ontspanning en ademhaling aangeleerd.

Verschuivingen in de pijnbelevingPijn heeft een niet te onderschatten invloed op de mens en de kwaliteit van haar leven. Pijn wordt vaak in het centrum van het bewustzijn geplaatst en is dan overweldigend aanwezig. Als de cliënt in staat is de pijn te verschuiven naar de rand van de innerlijke beleving, wordt de pijnbeleving minder intens. Zo komt er ruimte vrij om bezig te gaan met andere zaken. Bij het aanbrengen van verschuivingen in de pijnbeleving maak ik gebruik van het veranderen van submodaliteiten. Eerst worden de submodaliteiten van de pijn in kaart gebracht. Vervolgens richt de cliënt de aandacht op een prettige, niet pijnlijke plek van het lichaam. Ook die submodaliteiten worden geïnventariseerd en er wordt een kleur aan verbonden. Deze submodaliteiten worden overgebracht naar die van de pijnplek, waarbij de pijn tegelijkertijd wordt verschoven naar de rand van de innerlijke beleving. De kleur van de prettige plek wordt gebruikt om door de pijnplek en het hele lichaam te stromen. Het plezierige gevoel dat daarbij ontstaat, anker ik bovendien aan een voor de cliënt fijne plaats. Door middel van een posthypnotische suggestie maak ik de cliënt erop attent bij pijn gebruik te maken van deze mogelijkheid en zo de klachten beheersbaar te maken.
Ter ondersteuning maak ik gebruik van de ademhaling. Bij elke uitademing ademt de cliënt als het ware door de pijnlijke plek heen en wordt steeds een deel van de pijn meegenomen.
De pijnschaal kan worden ingezet om te registreren hoe hoog de pijn scoort voor en na de oefening. Meestal is de pijn lager. Door de oefening nogmaals te doen, lukt het vaak een nog lagere waarde te bereiken.

Bezwaren en subpersoonlijkhedenBij het aanbrengen van verschuivingen in de pijnbeleving kunnen zich bezwaren aandienen tegen de voorgestelde veranderingen. Pijn blijkt dan een belangrijke functie te vervullen voor de cliënt. Zo kan pijn de persoon in kwestie noodzaken het rustiger aan te doen, soms is er sprake van ziektewinst of speelt schuldgevoel een niet te onderschatten rol. Bezwaren blijken verbonden met subpersoonlijkheden. Subpersoonlijkheden of gedeelten zijn in de persoonlijkheid van ieder mens te onderscheiden. Door te communiceren met deze subpersoonlijkheden kan samen met de cliënt ontdekt worden wat de bezwaren zijn en hoe deze geïntegreerd kunnen worden.
Gedeelten die te maken hebben met de pijn hebben ieder voor zich een positieve bedoeling, gericht op het welzijn van de persoon. In dialoog met dit pijndeel kan het beoogde resultaat achterhaald worden. Voor de cliënt kan de ontdekking van een positieve bedoeling op zich al heel waardevol zijn en een aanzet geven tot verandering.
Bovendien zijn vrouwen met endometriose nog wel eens geneigd tot perfectionisme; zij doen veel, hebben het druk met van alles en nog wat en gaan over hun grenzen heen. Als er lichamelijke of psychische overbelasting dreigt, tracht een gedeelte rust te bereiken door het geven van pijnsignalen.
In de therapie wordt gezocht naar mogelijkheden om de geopperde bezwaren te integreren. Six-steps-reframing vind ik daarbij een goed middel. Met behulp van een creatief deel van de cliënt wordt gezocht naar alternatieven, waarmee het pijndeel op een andere manier het beoogde doel kan bereiken.

Andere gedeelten met bezwarenIn het werken met gedeelten komt je tegen dat delen elkaar, vanuit hun beste bedoelingen, tegenwerken. Het ene deel wil bijvoorbeeld perfect zijn, terwijl een ander deel wil zorgen voor rust en harmonie. Er kunnen meerdere delen zijn met tegengestelde positieve intenties. Ook schuldgevoel kan een ernstige belemmering vormen. Onder invloed van schuldgevoel en elkaar tegenwerkende delen ontstaat een innerlijk conflict. Dan gebruik ik de techniek ‘Onderhandelen met gedeelten’. Tussen de delen wordt onderhandeld, waarbij naar begrip gezocht wordt voor ieders positieve intentie. Daarna wordt bekeken welk hoger doel, of een combinatie van criteria van beiden, door de delen onderschreven wordt. Hoe beter wordt samengewerkt tussen de verschillende gedeelten, hoe beter dit is voor het totale welzijn van de cliënt en hoe beter deze ook weet om te gaan met de endometriose klachten.

KerntransformatieKerntransformatie is een bijzondere vorm van het werken met gedeelten. Zelf hecht ik veel waarde aan het toepassen van deze techniek. Het is voor de cliënt een -soms zeer ingrijpende- manier om te ontdekken welke onvermoede, innerlijke kracht hij of zij in zich heeft. Op die kracht kan in moeilijke situaties altijd een beroep worden gedaan. Deze werkvorm kan endometriose patiënten helpen bij het bereiken van hun doel: op een acceptabele manier leven met endometriose en beheersen van pijn.
Kerntransformatie is een NLP-techniek die effectief kan zijn bij het veranderen van ongewenste gedragingen, gevoelens en reacties. Deze techniek appelleert aan een bewustzijnstoestand waar ieder mens naar streeft: een gevoel van innerlijke vrede en één-zijn. Door te zoeken naar het hogere doel achter de bedoeling van de delen en deze te transformeren door middel van de kerntoestand, verandert het kerntransformatieproces deze delen in sterke bondgenoten van de cliënt.

Het proces van kerntransformatie heeft een sterk effect op het emotionele welbevinden van de cliënt. Emotioneel welbevinden is van invloed op het lichamelijk welbevinden en de beleving van ziekte, spanning en pijn. Gedeelten die uit balans zijn komen weer in evenwicht.

VisualisatiesVisualisaties gebruik ik als ondersteuning in de therapie. Het creatieve verbeeldingsvermogen wordt ingezet om de beleving van ziekte en pijn op een positieve manier te beïnvloeden. Met visualiseren heeft de cliënt een instrument in handen, waarmee invloed uitgeoefend kan worden op de beleving van de endometriose klachten. Visualiseren kan op talrijke manieren.

Werkt hypnotherapie?
Er is veel onderzoek naar gedaan, en vooral de waarde bij chronische pijn, stress voor een OK en buikklachten zijn duidelijk bewezen. En zelfs blijkt dat het de operatietijd kan verminderen en het gebruik van narcose-middelen en ook de hersteltijd na de operatie verkorten. Onderzoek heeft aangetoond dat er onder hypnose minder bloedverlies is, dat er minder infecties optreden en dat de wond achteraf sneller heelt. Dat heeft alles te maken met de toestand van ontspanning, die voor een vlotte doorbloeding zorgt. Hoe beter het bloed stroomt, hoe meer afvalstoffen worden afgevoerd en hoe meer herstelstoffen worden aangebracht.

Op de 166ste National meeting van de American Association for the Advancement in Washington werden de resultaten bekend gemaakt van een studie van de McGill University in Montreal waaruit blijkt dat hypnose een belangrijk hulpmiddel kan zijn in de bestrijding van chronische pijn. De onderzoekers vonden met geavanceerde scannerapparatuur twee regio’s in de hersenen die geactiveerd worden bij pijn. Die ‘pijncentra’ kunnen via hypnose geïnactiveerd of minstens afgezwakt worden, waardoor men de pijn minder zou voelen, zo wezen experimenten uit. Volgens een van de onderzoeksters, Dr. Catherine Bushnell, opent dit perspectieven voor mensen die lijden aan chronische pijnen, maar wellicht niet als enige therapie, maar eerder als een aanvulling bij meer traditionele pijnbestrijdingtechnieken.

In Nederland promoveerde de kinderarts Dr Ariane Vlieger op een mooi proefschrift over hypnose, aan de Universiteit van Amsterdam. In haar proefschrift aandacht voor de waarde van hypnose bij onbegrepen buikklachten bij kinderen. Het resultaat van dit proefschrift is dat anno 2009/2010 meer reguliere kinderartsen kinderen met onbegrepen buikklachten gaan verwijzen naar gecertificeerde hypnotherapeuten.
Dat hypnose geen hocus pocus is, bewijzen ook de fysiologische gegevens. Onder hypnose duiken tal van veranderingen op in het lichaam, zo is wetenschappelijk aangetoond. De bloeddruk vermindert en het aantal witte bloedlichaampjes stijgt, waardoor je weerstand tegen infecties groter wordt. De cortisolspiegel daalt, wat betekent dat er minder stresshormoon wordt aangemaakt. Door het oproepen van sterke beelden worden bepaalde hersenzones actiever dan andere, waardoor je beleving van de droom of het verhaal heel sterk kan worden. En, last but not least, verhoogt hypnose je pijndrempel aanzienlijk.

Vergoeding door zorgverzekeraarHypnotherapie wordt vaak door zorgverzekeraars (geheel of gedeeltelijk) vergoed. Je dient een aanvullend pakket te hebben afgesloten.
Bij vergoeding vanuit de aanvullende verzekering geldt het eigen risico niet, ook heb je geen verwijzing van je huisarts nodig.
De hypnotherapeut dient wel aangesloten te zijn bij een beroepsvereniging, bijvoorbeeld de NBVH.
Op de website www.hypnotherapie.nl kun je de vergoedingen van verschillende zorgverzekeraars vinden en kun je een hypnotherapeut bij je in de buurt vinden.

Hypnotherapie en pijn 
Door Esmée Karstanje-Hanegraaf
Dit artikel kwam tot stand door www.hypnotherapie-oss.nl