Endometriose cysten
Endometriose cysten in de eierstok komen bij tenminste 20% van de vrouwen met endometriose voor. Als er een endometriose cyste wordt gevonden moet goed worden gekeken of endometriose ook op andere plaatsen zit (blaas, urineleiders, darm), want dit gaat vaak samen. De endometriose cyste wordt vaak een ‘chocolade cyste’ genoemd. De cyste heeft namelijk een stroperige donkerbruine inhoud door het “menstrueel bloeden” van de endometriosecellen aan de binnenkant van de cystewand.
KlachtenVrouwen met endometriose presenteren zich met klachten zoals pijn bij de menstruatie, tijdens het vrijen, bij plassen en/of pijnlijke of moeizame stoelgang. De mate van endometriose is vaak niet gerelateerd aan door de vrouw ervaren pijnklachten. Endometriose kan zelfs klachtenvrij verlopen en kan als toevalsbevinding bij een gynaecologische operatie worden gevonden. DiagnostiekEndometriose cysten kunnen met behulp van gynaecologisch onderzoek en echoscopisch onderzoek worden vastgesteld. Ook op MRI kan een endometriose cyste goed worden gezien.
Medicamenteuze behandelingBij de behandeling van endometriose wordt geprobeerd de pijn te verminderen en (als dit van toepassing is) de vruchtbaarheid te verbeteren. Als eerste komen medicijnen hiervoor in aanmerking, zoals pijnstillers en/of (als er geen actieve kinderwens is) hormonen zoals de pil.Operatieve behandelingDe operatieve behandeling van endometriose cysten wordt meestal met een kijkoperatie techniek gedaan. Dat betekent dat er niet alleen wordt gekeken in de buik maar ook dat de cyste wordt behandeld. Een endometriose cyste kan op 2 manieren worden behandeld; excisie of ablatie. Bij de excisie techniek wordt de cyste geopend en leeggezogen en wordt vervolgens de cystewand verwijderd uit de eierstok. Bij de ablatie techniek wordt de cyste ook geopend en leeggezogen. De cystewand wordt nu niet verwijderd maar de cellen van de wand worden behandeld met bijvoorbeeld elektrische stroom, laser of argonplasma. Argon plasma energie (PlasmaJet™) wordt nog maar in een paar ziekenhuizen in Nederland toegepast en we weten nog niet of het beter werkt dan de andere technieken. Vooralsnog bestaat de voorkeur voor het verwijderen van de gehele cystewand.
Vroege complicatiesTijdens de operatie kan er schade optreden van de omliggende organen zoals blaas, darm en urineleiders. Er kan een bloeding optreden en als deze niet te behandelen is, is het in zeldzame gevallen noodzakelijk om (een deel van) de eierstok te verwijderen. Kort na de operatie kan er een infectie ontstaan in de eierstok.
Late complicatiesEen operatie bij vrouwen met endometriose cysten kan leiden tot schade aan de eierstok. Uitlopers van de cystewand zitten in het omringend gezond weefsel. Bij verwijderen van die wand wordt in meer dan de helft van de gevallen ook enig gezond weefsel verwijderd. De gynaecoloog dient vrouwen met endometriose cyste voor te lichten over de risico’s van een verminderde functie van de eierstok en het mogelijke verlies van de eierstok. De beslissing om een operatie aan de eierstokken uit te voeren moet dan ook zorgvuldig worden overwogen zeker als de vrouw al eerder aan een eierstok is geopereerd.
Als een vrouw met een endometriose cyste in aanmerking komt voor een IVF behandeling is er een klein risico dat er een infectie optreedt na het aanprikken van de eierstokken. Om dit te voorkomen kan antibiotica worden gebruikt. Dit risico op een infectie is echter geen reden om voor het starten van een IVF behandeling de cyste operatief te verwijderen. Redenen om wel een cyste te verwijderen voor een IVF behandeling zijn hevige pijnklachten of als de eierstokken door de cyste lastig bereikbaar zijn voor het aanprikken.
Veel vrouwen met endometriose maken zich zorgen over hun risico op het ontwikkelen van kanker. Verschillende onderzoekers hebben onderzocht of vrouwen met endometriose een verhoogd risico hebben op het ontwikkelen van kanker. Uit deze studies blijkt dat er geen bewijs is dat endometriose kanker veroorzaakt. Het aantal vrouwen met kanker (alle types kanker) is even groot in een groep vrouwen met endometriose als een groep vrouwen zonder endometriose. Sommige types kanker (eierstokkanker en non-Hodgkin-lymfoom) komen iets vaker voor bij vrouwen met endometriose. Dit wil zeggen dat de onderzoekers hebben gekeken naar een groep van 100 vrouwen met endometriose en 100 vrouwen zonder endometriose. Na 12 jaar hadden drie vrouwen in de endometriose-groep eierstokkanker gekregen, in vergelijking met twee vrouwen in de niet-endometriose-groep (1,5 keer minder). Er is geen informatie beschikbaar over het verlagen van het risico op kanker bij vrouwen met en vrouwen zonder endometriose. De pil zou mogelijk een beschermend effect kunnen hebben.
RecidievenNa het verwijderen van een cyste wordt het bij vrouwen die geen actieve kinderwens hebben aanbevolen om hormonen te gebruiken om de vorming van nieuwe cysten te voorkomen.
Geschreven door:
Jacques Maas, gynaecoloog Maastricht UMC+
Velja Mijatovic, gynaecoloog Endometriose Centrum Amsterdam UMC